Bibliotheek Torhout experimenteert al bijna tien jaar met volkstuintjes
Welke culturele projecten verleggen grenzen? En hoe doen ze dat? Verken een nieuwe culturele ruimte aan de hand van een kort portret. Mét optillende tips voor jouw praktijk.
Greta Naert van de bibliotheek van Torhout vertelt.
Tekst / Chloé Wolfs
Foto’s / © Bib Torhout
Wat is het project?
Vlaanderen is één van de dichtstbevolkte gebieden in Europa. Tussen al het beton stoot je hier en daar toch nog op braakliggende terreinen waar al jaren niets mee gebeurt. Dat was ook het geval in Torhout, achter de plaatselijke bibliotheek. De stad opende er in 2015 de BibVolkstuin.
Greta “Tussen onze bibliotheek en het Ravenhofpark had je heel lang een groene, braakliggende zone. In 2006 besloten we om daar een leestuin van te maken. We zorgden voor zitbanken en op mooie dagen kwamen mensen daar een krant, boek of tijdschrift lezen. We zagen dat bezoekers vooral aan één kant van de tuin gingen zitten, het dichtst bij de bibliotheek. De groendienst van de stad gaf ook aan dat het onderhoud van de leestuin veel werk was.”
Tijd om daar iets aan te veranderen. En dus diende de bibliotheek van Torhout in september 2014 een aanvraag in bij de Vlaamse Landmaatschappij. Met succes, want voor de realisatie van de BibVolkstuin kreeg de bibliotheek een subsidie van 11.000 euro.
Tips, voor een goede samenwerking:
- Voorzie vaste overlegmomenten waarbij je met alle partners rond de tafel gaat zitten. Wij doen dit aan de start en het einde van elk moestuinseizoen.
- Hou ook tussendoor de vinger aan de pols. Loopt er iets niet helemaal zoals afgesproken? Eén telefoontje en het is vaak al opgelost.
Tips voor je bovenlokaal subsidiedossier:
- Maak de doelstellingen van je project heel concreet. Dat verhoogt de kans om je dossier goedgekeurd te krijgen.
- Werk je al rond bepaalde thema’s waar je nog sterker op wilt inzetten? Voeg die cases dan zeker ook toe aan je dossier, bijvoorbeeld door foto’s te tonen.
Waar komt het idee vandaan?
Greta “Eén van de leden van onze adviesraad was in 2013 naar een studiedag rond innovatie geweest. Zij kwam met het idee om in de leestuin ook een plek te reserveren voor volkstuintjes. De schepenen van Cultuur en Leefmilieu, de milieuambtenaar, de bibliothecaris … waren meteen te vinden voor het voorstel. Ik denk dat we de enige bibliotheek in Vlaanderen zijn waar mensen ook kunnen tuinieren.”
Het project past ook perfect bij de ambitie van de bibliotheek om nog veel meer een open huis te zijn. De tijd dat je hier alleen naartoe kon om een boek of een dvd te ontlenen? Die is allang voorbij. Greta “Tegenwoordig zijn wij veel sterker verankerd in het maatschappelijke leven dan pakweg 10 jaar geleden. We hebben onze deuren echt open gegooid. Iedereen is hier welkom, of je nu lid bent of niet. Uiteraard ligt de focus nog altijd op lezen en boeken. Maar we doen ook zoveel meer. Deze bibliotheek is uitgegroeid tot een plek waar je ook een inspirerende lezing kan bijwonen of je kind huiswerkbegeleiding kan laten volgen. Kennisuitwisseling en ontmoeting staan bij ons echt centraal.”
Welke partners werken samen?
Dat dit project zich niet alleen richt op Torhoutenaren met groene vingers, was al van bij de start een uitgemaakte zaak. De bibliotheek wil met de BibVolkstuin een zo divers mogelijk publiek bereiken: een mix tussen jong en oud, ervaren en minder ervaren, kansrijk en kansarm, mobiel en minder mobiel. En dat zie je ook terug wanneer je kijkt naar de partners die bij de BibVolkstuin betrokken zijn.
Greta “Een eerste, evidente partner was de milieudienst van onze eigen gemeente. Maar al snel zagen we in dat het een logische, volgende stap zou zijn om ook sociale organisaties te betrekken. Intussen werken we samen met het Sociaal Huis, Huize Tordale en Hart Boven Hard. Ook met de scholen hebben we intussen de handen in elkaar geslagen. Zo komen de leerlingen van het vierde leerjaar elk jaar langs in de tuintjes op World Fair Trade Day, om bij te leren over voeding en landbouw.”
En dan zijn er nog de mensen van TuinHier, de Vlaamse vereniging voor Tuinliefhebbers, die de leden van de BibVolkstuin bijstaan met raad en daad. Greta “Dat was echt nodig, want we kregen ineens wel heel veel moestuinvragen. Als bibliotheekmedewerker zijn we van veel markten thuis. Maar daarom weten we nog niet hoe je pakweg de tomatenziekte best aanpakt (lacht). Bij de start van het project kon je daarom elke woensdagvoormiddag in onze leeszaal op ‘consultatie’ gaan bij iemand van TuinHier. Dat was ideaal om de mensen op weg te zetten. Ook op onze jaarlijkse start- en slotvergaderingen zijn ze van de partij.”
Grensverleggend
De formule van de BibVolkstuin is relatief simpel: elk jaar betaal je als lid 15 euro. In ruil daarvoor krijg je een perceel van 25 vierkante meter ter beschikking, waar je naar hartelust kan zaaien, wieden en oogsten. Er is ook een tuinhuis voorzien om spullen op te bergen, net als een waterreservoir en een compostbak.
Greta “Van de mensen van het containerpark kregen we ook oude recyclagebakken cadeau. Die hebben we verhoogd, zodat ze ook toegankelijk zijn voor mensen die bijvoorbeeld in een rolstoel zitten. Al van bij de start van het project zijn die bakken een schot in de roos. Zo is er bijvoorbeeld een jongen die blind is, die hier elke week trouw komt tuinieren, samen met zijn begeleidster.”
De volkstuintjes lokken veel bezoekers naar buiten. Maar ook omgekeerd is er zeker sprake van kruisbestuiving.
Greta “Vroeger kochten we onze boeken over tuinieren en duurzaamheid eerder op basis van buikgevoel of een mooie cover. Nu kunnen we een potentiële aankoop rechtstreeks aftoetsen bij onze tuiniers. Intussen kan ik wel zeggen dat we op dat vlak echt een uitgebreid aanbod hebben. We zetten die collectie ook regelmatig in de kijker. Zo krijgen andere bezoekers hopelijk ook het moestuinvirus te pakken.”
Tips om tot een breed gedragen project te komen:
- Kies voor een mix van mensen. In onze volkstuintjes ligt de focus daardoor eerder op ontmoeting & bijleren, in plaats van op een zo groot mogelijke groenten opbrengst.
- Maak deelnemen niet (helemaal) gratis. Door mensen een klein bedrag te laten betalen, wordt het allemaal minder vrijblijvend en groeit het engagement. Benadruk heel duidelijk wat mensen voor dit bedrag in ruil mogen verwachten en wat niet.
- Kies liever voor een aantal basisafspraken dan voor een uitgebreid reglement. Wij gaan ervan uit dat de meeste bezoekers van de bib gewoon nieuwsgierig zijn, daarom kunnen onze huurders hun perceel niet afsluiten.
